ჰომოფობია, როგორც სოციალური პრობლემა

ნინია კაკაბაძე- მოგესალმებით თქვენ უსმენთ გადაცემას თავისუფალი აზრი რომელიც ყოველ ხუთშაბათს 6 საათზე გადის რადიო GIPA-ს ეთერში FM 94.3. შეგახსენებთ რომ პროექტი, გადაცემა მხარდაჭერილია ფონდი “ღია საზოგადოება საქართველოს” მიერ. დღევანდელი ჩვენი გადაცემის მთავარი თემა არის “ჰომოფობია, როგორც სოციალური პრობლემა”, ჩვენი დღევანდელი გადაცემის სტუმრები არიან ეკა აღდგომელაშვილი - ქალთა ინიციატივების მხარდამჭერი ჯგუფის დირექტორი და პაატა საბელაშვილი - ფონდი “ინკლუზივის” თავმჯდომარე. მივესალმები ჩვენს სტუმრებს, ჰომოფობია არის ის თემა რომელსაც ჩვენ ვფიქრობთ რომ უახლოეს მომავალში რამდენიმე გადაცემას მივუძღვნით, ვინაიდან წარმოუდგენელია ერთ, 45 წუთიან გადაცემაში ჩავატიოთ ყველა ის მიმართულება რომელიც ჰომოფობიასთან არის დაკავშირებული. პირველი კითხვა კი ალბათ იქნება უფრო ზოგადი ხასიათის. კითხვით მივმართავ ქალბატონ ეკას: შეიძლება თუ არა ითქვას, რომ ჰომოფობია ქსენოფობიისაგან წარმოიშვა, რომელიც განსხვავებულისადმი, უცხოსადმი შიშიდან გამომდინარეობს. და საინტერესოა სად გადის ზღვარი შიშსა და სიძულვილს შორის?

ეკა აღდგომელაშილი – მოგესალმებით. პირველ რიგში უნდა გავმიჯნოთ ერთმანეთისაგან ჰომოფობიის გამოვლინება კოლექტიურ და ინდივიდუალურ დონეზე. თუკი ვსაუბრობთ კოლექტიურ დონეზე შიშისა და აგრესიის გამოვლინებასთან, ის წარმოადგენს კიდეც ქსენოფობიის ერთ-ერთ ფორმას, ისევე როგორც რასიზმი, სექსიზმი და ა.შ. რაც შეეხება ინდივიდუალურ დონეზე გამოხატვას, აქ უფრო ფსიქოლოგიის თემას უნდა შევეხოთ და ამას შეიძლება სხვადასხვა მიზეზები ჰქონდეს. რა თქმა უნდა, ჩვენთვის ალბათ უფრო აქტუალურია კოლექტიურ ჰომოფობიაზე საუბარი.

ნ.კ.- პრინციპში მე ვფიქრობ რომ ორივე მათგანზე საუბარი იქნება საინტერესო თუმცა დავიწყოთ კოლექტიური ჰომოფობიით.

ე.ა.- რა თქმა უნდა. უბრალოდ, იმის თქმა მსურდა, რომ როდესაც ინდივიდუალურ დონეზე ვსაუბრობთ გასათვალისწინებელია ცალკეული დეტალები და ესაა მართლაც ფობია წმინდა ფსიქოლოგიური გაგებით. ცხადია, სიძულვილის კოლექტიურ გამოვლინებასაც აქვს თავისი მიზეზები. მიუხედავად იმისა, რომ მეცნიერები საკმაოდ ღრმად წავიდნენ ამგვარი სოციალური პრობლემების შესწავლაში, ერთმნიშვნელოვანი პასუხი თუ როგორ შეიძლება დაიძლიოს ეს პრობლემა, არ არსებობს. რაც შეიძლება განაპირობებდეს ჰომოფობიის მაღალ ზღვარს საზოგადოებაში - ეს გახლავთ ზოგადად კულტურის ხასიათი, როგორი არის საზოგადოების სექსუალური კულტურა და რამდენად მაღალი არის შფოთვა ამასთან დაკავშირებით. თუ გავიხსენებთ ჩვენს არცთუ ისე შორეულ საბჭოთა წარსულს, როდესაც “სექსი არ იყო საბჭოთა კავშირში”, რაც პრაქტიკულად იმას ნიშნავდა, რომ ადამიანებს ინდივიდუალურ დონეზე საკუთარი სექსუალობის მიღება და ამაზე ღიად ლაპარაკი არ შეეძლოთ - მათთვის მითუმეტეს “მიუღებელია” განსხვავებულზე ლაპარაკი. რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანია რა ტიპის რელიგიური აღმსარებლობაა წამყვანი ქვეყანაში და როგორია პოლიტიკური იდეოლოგია. თუ ისევ საბჭოთა კავშირს გავიხსენებთ, ეს გახლდათ ქვეყანა, სადაც ჰომოფობია მართლაც იდეოლოგიის რანგში იყო აყვანილი, ჰომოსექსუალობა კანონით ისჯებოდა და ამგვარი ქმედება პრაქტიკულად დისიდენტობასთან იყო გათანაბრებული. ბოლო 20 წლის განმავლობაში მიმდინარე პროცესებიდან გამომდინარე, ამ სიძულვილმა და აგრესიამ სხვაგვარი ფორმები შეიძინა და უკვე საკმაოდ ღია და ხელშესახები გახდა სოციუმის დონეზე. ზოგადად სექსუალობაზე ლაპარაკი დაიწყო 90-იანი წლების ბოლოს დაიწყო. მედიაში ეს თემა პირველად გამოჩნდა და ეს იყო გაზეთი “შანსი”, რომელმაც პირველმა გაბედა და დაწერა ამ თემაზე, რაც რედაქციის წყევლითა და ნაკურთხი წყლის მისხმით დასრულდა. სექსუალობაზე საუბარი პორნოგრაფიით დაიწყეს და რაიმე სამეცნიერო ან გარკვეული ღირებულების მატარებელი ინფორმაცია ძალიან იშვიათად ჩნდებოდა. შემდგომ პერიოდში, პირველი ინფორმაციები უკავშირდებოდა დასავლეთში მცხოვრებ გამოჩენილ ჰომოსექსუალებს - ელტონ ჯონი იქნებოდა ეს თუ ფრედი მერკური. ამ შემთხვევაში ტონი საკმაოდ მშვიდი იყო - ეს სადღაც სხვაგან ხდებოდა და არა ჩვენს საზოგადოებაში – ეს სავარაუდოდ ერთგვარი დისტანცირების საშუალებას აძლევდა ქართულ საზოგადოებას. 96-97 წლებიდან მოყოლებული უკვე ნელ-ნელა შეეგუენ იმასაც, რომ ჰომოსექსუალობი ჩვენთანაც არსებობენ.

ნ.კ.- რამდენად აისახება ქართულ ჰომოფობიაში ე.წ. კავკასიური მაჩოიზმი?

ე.ა.- ცხადია პატრიარქალურ, ე.წ. მაჩოისტურ კულტურებს უფრო მძიმედ აქვთ საქმე. ერთ-ერთი მკვლევარი წერდა, რომ ჰომოფობია ესეთ მასკულინურ საზოგადოებებში სხვა არაფერია თუ არა მამაკაცის შიში სხვა მამაკაცების წინაშე. რაც შეეხება ქალის ჰომოსექსუალობას, ქალი საერთოდ ამოვარდნილი არის ამ დისკურსიდან, იმიტომ რომ ქალი, ქართულ კულტურაში, საერთოდ ასექსუალია.

ნ.კ- და ესეც ალბათ რელიგიური, მართლმადიდებლური კულტურიდან მოდის?

ე.ა.- ერთი მხრივ კი. გარდა იმისა, რომ რელიგიის გავლენა უკიდურესად დიდია, სექსუალობის ერთადერთ ფუნქციად რეპროდუქცია ითვლება. შესაბამისად, ესს გარკვეულწილად განაპირობებს ქალის ფუნქციასა და ადგილს კულტურაში.

ნ.კ. - არის თუ არა სხვაობა დამოკიდებულებებში ჰომოსექსუალების და ლესბოსელის მიმართ?

პაატა საბელაშვილი - განსხვავება დიდია. როგორც ეკამ აღნიშნა, გამომდინარე

იქიდან რომ პატრიარქალურ საზოგადოებაში სუბიექტი არის მამაკაცი, აქედან გამომდონარე ქალის მიმართ დამოკიდებულება არც თუ ისე სერიოზულია და ერთი შეხედვით რეაქციები საჯარო სივრცეში ნაკლებად აგრესიულია ქალის, ლესბოსელის მიმართ. თუმცა ჩვენი დაკვირვებებით, პრობლემები ქალების მიმართ დამოკიდებულებაში იწყება უფრო პირად სივრცეში,

ნ.კ.- პირად სივრცეში ეს პრობლემები მამაკაცების შემთხვევაში არ არის?

პ.ს- უბრალოდ, ეს პრობლემები მამაკაცების შემთხვევაში უფრო მეტად საჯარო სივრცეში გვხვდება, ქუჩაში და ა.შ. და ორიენტაციული მიკუთვნებაც გარკვეული სტერეოტიპების მიხედვით უფრო მარტივად ხდება, დავუშვათ ფემინიზებული მამაკაცის, ვიდრე მასკულინიზებული ქალის. მასკულინიზებული ქალი უფრო მისასალმებელი მოვლენაა პატრიარქალურ საზოგადოებაში, ვიდრე ფემინიზებული მამაკაცი. ეს პატრიარქალური წყობის ერთგვარი ღალატია.

ნ.კ.- მასკულინური ქალი ერთგვარად “ქართლის დედასთან” ასოცირებული ქალია.

პ.ს- ჩვენ ისტორიაში ფემინიზებული მამაკაცი გმირები არ გვყავს, მაგრამ გვყავს მაია წყნეთელი, თამარ ვაშლოვნელი და ა.შ.

ე.ა. - აქ ცალსახად მამაკაცის სოციალური როლის ჩანცვლება ხდება და სექსუალობასთან არაფერი კავშირი არ აქვს.

ნ.კ.- რამდენად არის ამ შემთხვევაში ეს ჰომოფობური დამოკიდებულება წინასწარგანწყობაზე დაფუძნებული?

ე.ა.- ჩვენ ქსენოფობიასა და სოციალურ ფობიებზე ვსაუბრობდით. სოციალური ფობიები ძალიან ხშირად, სწორედ წინასწარგანწყობებს ეფუძნება. ქსენოფობიის, როგორც “უცხოს” მიმართ შიშის დაძლევა, ყოველთვის არა, მაგრამ შესაძლებელია მეტი ცოდნის მიღებით ამ უცხოს შესახებ. ჩვენთან ძალიან ცოტა ადამიანი აცხადებს ხმამაღლა თავისი ორიენტაციის შესახებ. ჩხადია, ეს ხელს უწყობს დაუსაბუთებელი მითების შექმნასა და გავრცელებას ამ ადამიანების შესახებ. ძალიან ხშირად ქამინ-აუთს (საკუთარი სექსუალური ორიენტაციისას საჯაროდ გაცხადებას) ეს მიზეზი აქვს, რომ გარშემომყოფებმა ადამიანებმა გადალახონ შიში, რაღაც მათთვის უცხოს წინაშე. როცა რაღაც არ იცი და არ იცნობ არც ერთ ასეთ ადამიანს - შიში ბუნებრივად არსებობდეს. შიშის გარდა, ჩვენ ურთიერთობებში ხშირად მზა ფორმულებით ვსარგებლობთ, ადამიანებმა იციან რა ურთიერთობა უნდა ჰქონდეს მეზობელთან, პედაგოგთან, თანამშრომელთან, დირექტორთან და ა.შ. გარკვეულწილად საზოგადოებას და კულტურას უკვე მოწესრიგებული აქვს ესეთი ჩარჩოები. Mმაგრამ ასეთ შემთხვევაში, როდესაც საუბარი გვაქვს ჰომოსექსუალთან ურთიერთობაზე, უმეტესობამ ადამიანმა უბრალოდ არ იცის როგორ უნდა მოიქცეს, რადგან ეს გამოცდილება მისთვის ახალია.

პ.ს.- ევროკავშირში ჩატარებულ ერთ კველვას მოვიყვან მაგალითად, რომელსაც სახელად “ევრობარომეტრი” ჰქვია , და რომელიც ფართო მასშტაბის, საზოგადოებრივი აზრის კვლევაა და ბევრ ასპექტს მოიცავს. მათ შორის ვინც უარყოფითი დამოკიდებულება გამოხატა ჰომოსექსუალი ადამიანების მიმართ, პროცენტულად მათი უმეტესობა პირადად არ იცნობდა არც ერთ ჰომოსექსუალს. ეს თავისთავად ცხადჰყოფს იმ მოსაზრებას, რომ რაც უცხო და განყენებულია მისგან, სწორედ ის წარმოშობს შიშს.

ე.ა.- ჩვენთან არ ჩატარებულა ისეთი ზოგადი კვლევა, რომელიც გაზომავდა ჰომოფობიურ განწყობას საზოგადოებაში. ერთადერთი კვლევა, რასაც ეყრდნობიან დღემდე, ეს არის 2003 წელს ჩატარებული კვლევა, რომელიც აღმოსავლეთ ევროპისა და პოსტ-საბჭოთა ქვეყნებშიც ჩატარდა. სადაც ასეთი კითხვაც იყო დასმული: ყველაზე მეტად ვის არ ისურვებდით მეზობლად? ჩვენთან პირველ სამეულში ჰომოსექსუალი დაასახელეს. შოციოლოგიური კვლევაში არსებობს ღია და დახურული კითხვები. როდესაც ადამიანს პირდაპირ ეკითხებით ვისთან მეზობლობას არ ისურვებდით, შეიძლება საერთოდ არ გაახსენდეს ჰომოსექსუალი თუ თუ თქვენ მზა ჩამონათვალს არ მიაწვდით და არ “უკარნახებთ”.

ნ.კ.- არჩევანს აკეთებს იმაზე, რაც არ იცის და რაც მისთვის უცხოა.

პ.ს.- ჩღღჩ-ის კვლევა გამახსენდა, სადაც კითხვა სხვანაირად იყო დასმული. იქ იყო მეგობრობაზე და თანამშრომლობაზე. Aვთქვათ მეგობრობა გასაგებია, მაგრამ თანამშრომლებშიც კი ჰომოსექსუალები ლიდერობდნენ და ჰომოსექსუალების შემდეგ მოდიოდნენ ალკოჰოლიკები. ანუ სამუშაო გარემოში გირჩევნია შენს გვერდით იჯდეს ქრონიკულად არაფხიზელი ადამიანი და მასთან გქონდეს საქმიანი ურთიერთობა, ვიდრე ჰომოსექსუალთან.

ნ.კ.- რამდენად სრულყოფილია კონსტიტუციის ის მუხლი რომელიც სექსუალური უმცირესობების უფლებებს იცავს, და აქვე მინდა გკითხოთ, ვინაიდან ამის შესახებ მეტ-ნაკლებად გაქვთ ინფორმაცია, რამდენად ხშირია და არის თუ არა შემთხვევები საქართველოში, როდესაც ჰომოსექსუალი ადამიანი საკუთარი უფლებების დაცვისთვის ჩივის სასამართლოში და შეაქვს სარჩელი, თუ ყოფილა ასეთი პრეცენდენტი საქართველოში?

პ.ს.- საქართველოს კონსტიტუციის მიხედვით ყველა ადამიანი დაბადებით თანასწორია. კონსტიტუციები საერთოდ ძალიან იშვიათად ჩამოთვლიან ხოლმე ანტი-დისკრიმინაციულ ჩამონათვალში სექსუალურ ორიენტაციას და გენდერულ იდენტობას. საქართცველო ევროპის ადამიანის უფლელების კონვენციის ხელის მომწერი და რატიფიქატორია, ანუ ამ კონვენციას გააჩნია საკანონდებლო ძალა საქართველოშიც. ამ კონვენციის ანტიდისკრიმინაციულ მე-14 მუხლზე არის გაკეთებული მე-12 ოქმი, რომლშიც სექსუალური ორიენტაცია პირდაპირ არის ნახსენები, შესაბამისად კონვენციის ეს მუხლი სექსუალური ორიენტაციის ნიადაგზე დისკრიმინაციასაც კრძალავს. ასე რომ ეს საქართველოსთვის სავალდებულოა. სამწუხაროა რომ საქართველოს სრულფასოვანი ანტი-დისკრიმინაციული კანონმდებლობა არა აქვს. ჩვენ ვცდილობთ რომ ამაზე ევროკავშირის ყურადღება გავამახვილოთ, როდესაც მათ სამეზობლო პოლიტიკაზე აქვთ საუბარი, საქართველოს ხელისუფლებასთან. რაც შეეხება თვითონ ფაქტებს, ჩვენ 2006 წელს გავაკეთეთ პირველი კვლევა დისკრიმინაციაზე, დისკრიმინირებულთაგან მხოლოდ ექვსმა გაასაჩივრა მისი უფლებების დარღვევის ფაქტი და არცერთი მათგანი ამ პროცესითა და მისი შედეგით კმაყოფილი არ დარჩა. რასთან გვაქვს საქმე? ეს ისევ და ისევ არის სტიგმა და ყველა ცდილობს დაფაროს საკუთარი სექსუალური ორიენტაცია, არ უღირს საკუთარი უფლებების აღდგენა ამის გაცხადებად. მეორე არის ის, რომ ჯერ ვერაფერს გარანტირებულად ვერ ვპირდებით, ვინაიდან საკანონმდებლო ბაზა არ გვაძლევს ამის საშუალებას. თუ ჰომოსექსუალ ადამიანს სცემენ, გაძარცვავენ და ასე შემდეგ- ეს კვალიფიცირდება, როგორც ჩვეულებრივი დანაშაული და არა სიძულვილით მოტივირებული დანაშაული, რომელიც ამ შემთხვევაში თავისი პროცედურებით და თავისი სრული საიმპლემენტაციო პაკეტით გარკვეულწილად მსხვერპლის დაცულობის გარანტიას იძლევა. ხშირად, როდესაც ჩვენ თვითონ ვეკითხებით ჩვენს ბენეფიციარებს, განიცდიან თუ არა ისინი დისკრიმინაციას სექსუალური ორიენტაციის ნიადაგზე, ხშირად ისინი გვპასუხობენ რომ არა. თუმცა, როდესაც ჩვენ ვიწყებთ ჩამოთვლას კონკრეტული შემთხვევების, რაც შეიძლება იყოს დისკრიმინაციის ფორმა, მაშინ თითქმის ყველა მათგანი ამბობს რომ ერთხელ, რამდენჯერმე, ან ხშირად განუცდია იგივე პრობლემა. ეს არის უდიდესი პრობლემა რომ სამართალწარმოებამდე მივიყვანოთ საქმეები.

ნ.კ.- შემდეგი კითხვით ეკას მივმართავ. როგორ ვლინდება ჰომოფობია მედიაში?

ე.ა.- ზოგადად მეცნიერები, რომლებიც იკვლევდნენ უმცირესობების რეპრეზენტირებას მედია სივრცეში, გამოყვეს 4 საფეხური, პირველი გახლავთ მთლიანად მიჩუმათება და თვალის დახუჭვა თითქოს ეს ადამიანები არც არსებობენ, მეორე -Gგამასხარავების, დაცინვის საფეხურია. მესამეზე - სრულიად საპირისპირო, მხოლოდ დადებით და პოზიტიურ მითს ქმნიან და სხვას აღარაფერს აჩვენებენ. მხოლოდ მეოთხე ეტაპზე ბალანსდება ინფორმაცია. თავისთავად უმცირესობის ჯგუფისადმი მიკუთვნებულობა არ ნიშნავს და არ განსაზღვრავს იმას რომ აუცილებლად კარგი ადამიანი, კარგი მუშაკი, კარგი მხატვარი ხარ. ჩვენ დიდი ხანია სადღაც მეორე ეტაპზე ვართ “გაჭედილები”. თუ, ვთქვათ, სატელევიზიო მედიაზე ვლაპარაკობთ აქ მნიშვნელოვანია, ვინ არის აქტორი, ვისგან მომდინარეობს ამ შემთხვევაში ეს ჰომოფობიური განწყობა... ერთ-ერთი აქტორი, რა თქმა უნდა, თვითონ მედიაა, მაგრამ უფრო ისეთი მედია, რომელიც უახლოვდება ყვითელ პრესას. ამ შემთხვევაში მათი დაინტერესების საფუძველი არის ტირაჟის გაზრდა და გაყიდვა, რადგან ეს თემა დღემდე სენსაციურია.

ნ.კ.- და ასეც არის, ჰომოსექსუალობა ერთერთი ყველაზე პოპულარული თემაა.

ე.ა.- რა თქმა უნდა და ეს არც არის გასაკვირი, რადგან განსხვავებით დასავლეთის ქვეყნებისგან, სადაც ჰომოსექსუალობის დეპათოლოგიზაციას და დეკრიმინალიზაციას წინ უძღოდა ამ ჯგუფების სამოქალაქო აქტიურობა, ხანგრძლივი და დიდი დებატები, როგორც საზოგადოებაში ისე სამეცნიერო წრეებში და ასე შემდეგ. ჩვენთან ამგვარი რამ არ მომხდარა. დეპათოლოგიზაციაზე შემიძლია გითხრათ, რომ დღეს ალბათ ჩვენი ექიმების 70%-მა არც იცის რომ ეს დიდი ხანია დაავადებათა სიიდან ამოღებულია და დღემდე პათოლოგიად თვლის.

პ.ს.- და ძალიან ბევრმა ჩვენმა თანამოქალაქემ არ იცის, რომ ჰომოსექსუალობა არც კრიმინალს აღარ წარმოადგენს, რადგან დეკრიმინალიზაციაც საქართველოს ევროსაბჭოში მიღების სანაცვლოდ მოხდა და მხოლოდ და მხოლოდ 2000 წლის 1 ივნისიდან აღარ ითვლება მამაკაცთა შორის ჰომოსექსუალობა კრიმინალად.

ე.ა.- ასე რომ, სავსებით ბუნებრივია, რომ ეს თემა კამათის საგანი ხდება, ამაში ვერაფერ ცუდს ვერ ვხედავ. ჩემთვის ეს ჯანსაღი პროცესია, რადგან ცვლილებების მიღება ყოველთვის სწორედ ამდაგვარად ხდება.

ნ.კ.- თუმცა სამწუხაროა, რომ მედიაში ეს თემები ჯერ კიდევ ტაბუდადებულია, ამ შემთხვევაში, პრიველ რიგში სატელევიზიო მედიას ვგულისხმობ.

ე.ა.- მეორეს მხრივ ესეც მნიშვნელოვანია, რამდენად იძლევა ელექტრონული მედია, სატელევიზო ფორმატი ჰომოფობიაზე, როგორც სოციალურ პრობლემაზე სერიოზული მსჯელობის საშუალებას?! ჩვენთან ჰომოფობიაზე კი არ საუბრობენ, არამედ ჰომოსექსუალებზე. მათთვის გაუგებარია, როგორ შეიძლება ჩემი კანის ფერი იყოს პრობლემა, პრობლემა შეიძლება იყოს რასიზმი, ვიღაცის ნეგატიური დამოკიდებულება ჩემს მიმართ კანის ფერის გამო.Aან ჩემი ეროვნული იდენტობა, ამ ეროვნული იდენტობის საფუძველზე შესაძლებელია გავხდე დისკრიმინაციის მსხვერპლი, სწორედ დისკრიმინაცია წარმოადგენს პრობლემას. ელექტრონულ მედიას ამგვარი აქცენტირება ჯერ არ მოუხდენია. როდესაც ჩვენთან მოდიან ჟურნალისტები, ისინი ყოველთვის ითხოვენ კონკრეტულ ქეისს, რომელიც უკვე გულისხმობს ვიღაცის ვინაობის გამჟღავნებას. Dმათ სურთ სკანდალი, სენსაცია და ა.შ. როდესაც ვეუბნებით, რომ ვილაპარაკოთ პრობლემაზე, პრობლემა კი ჰომოფობია, ეს უკვე ნაკლებად აინტერესებთ. ასე რომ ჯერჯერობით იგივე წრეში ვტრიალებთ.

ნ.კ.- მაშინ, როდესაც ხდება ვერბალური დისკრიმინაცია მედიის მხრიდან, ამ შემთხვევაში ვგულისხმობ სხვადასხვა იუმორისტულ თოქ-შოუებს, არსებობს თუ არა რაიმე ტიპის სამართლებრივი ბერკეტი მათ, ანუ ამ კონკრეტული მედიასაშუალების ან გადაცემის ავტორის წინააღმდეგ?

პ.ს.- სამწუხაროდ საქართველოს კანონმდებლობით სიტყვის თავისუფლება არ იზღუდება, ისეთი მნიშვნელოვანი მომენტითაც კი, როგორიცაა სიძულვილის ენა. იმ ქვეყნებში, რომელთან მიახლოვებაც ჩვენ გვსურს (როგორც ქვეყანას) სიძულვილის ენა ნებისმიერ ნიადაგზე, არის აკრძალული.

ნ.კ.- ჩვენ უნდა განვმარტოთ და მოვახსენოთ ჩვენ მსმენელს, რომ სიძულვილის ენა არ გულისხმობს მხოლოდ და მხოლოდ შეურაწყოფას და ღიად გამოხატულ აგრესიას, სწორედ ღიმილით ნათქვამი ხუმრობაც შესაძლებელია იყოს სიძულვილის გამომხატველი.

პ.ს.- სიძულვილის ენა არის, ის რომელიც ჯგუფის წევრის მიერ შეიძლება იქნეს აღქმული დამამცირებლად. ასეთი შემთხვევბი ჩვენ ბევრჯერ გვქონია. მაგალითად, იყო ძალიან ბევრი სტატია, სადაც ისეთი არანორმატიული და დეფამაციური ლექსიკა იყო გამოყენებული რომ ოდნავ მაინც ნორმალურ ქვეყანაში, ამ ბეჭდური გამოცემის მიმართ ძალიან უარყოფითი შედეგით დამთავრდებოდა. თუმცა ჩვენ ბევრჯერ ვეცადეთ იურისტებთან ერთად რომ გაგვეანალიზებინა ეს კონკრეტული ფაქტები და აღმოჩნდა, რომ სიტყვის თავისუფლების შესახებ კანონი არ გვაძლევს ამის საშუალებას.

ე.ა.- კანონი სიძულვილის ენისა და სიძულვილზე დამყარებულ დანაშაულის წინააღმდეგ ბევრ ქვეყანაში მოქმედებს, მაგრამ ეს თემა ძალიან ხშირად მაინც დავისა და დებატების საგანია - ძალიან ძნელი დასადგენია სად გადის ზღვარი სიტყვის თავისუფლებასა და სიძულვილის ენას შეზღუდვას შორის. მაგრამ ამ ქვეყნებიში, საქართველოსგან განსხვავებით, მუშაობს მედიის თვითრეგულაციის მექანიზმი, სადამდეც ჩვენ ჯერ ვერ მივედით.

პ.ს.- დავამატებ რომ არა მარტო ასეთი ზოგადი შემთხვევები, რომელიც ყოველდღიურად გვხვდება გაზეთებში, არამედ წელს საქართველოში ძალიან მნიშვნელოვანი მოვლენები მოხდა. აღნიშვნის ღირსია თუნდაც დღევანდელი საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორის მიერ სიძულვილის ენის გამოვლინებები ჟურნალ ცხელი შოკოლადის იანვრის ნომერში, რომელზეც მას საჯაროდ ბოდიში არ მოუხდია, მიუხედავად იმისა, რომ მისივე დაწესებულების ქცევის კოდექსი ამას უკრძალავს, გია ჭანტურიას სიტყვებზე განცხადება გააკეთა ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამაც, ომბუდსმენის მოხსენებაშიც იყო ამის კვალიფიკაცია გაკეთებული, თუმცაღა საბჭომ არ ჩათვალა საკმარის მიზეზად მისი კანდიდატურის უარყოფისათვის და ჭანტურია მაინც გახდა საზოგადოებრივი მაუწყებლის დირექტორი. მეორე, მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო, როდესაც სახალხო დამცველის პოსტზე, წინასაარჩევნოდ, ერთერთმა კანდიდატმა, დიმიტრი ლორთქიფანიძემ მოითხოვა ჰომოსექსუალობის რეკრიმინალიზაცია. არ ვიცი რამდენად შეიძლება ეს წარმოადგენდეს სიძულვილის ენას და რამდენად შეიძლება იყოს კეთილგანწყობის ენა, მაგრამ ფაქტია რომ სახელმწიფოს მხრიდან, იმ ადამიანების მხრიდან რომლებიც ლაპარკობენ სახელმწიფოს სახელით, ამას არანაირი რეაქცია სამწუხაროდ არ მოჰყოლია.

ნ.კ.- საინტერესოა, რა სხვაობაა რომელიმე დასავლურ ქვეყანაში მცხოვრებ ჰომოსექსუალის პრობლემებსა და საქართველოში მცხოვრები ჰომოსექსუალის პრობლემებს შორის?

ე.ა.- ეს დამოკიდებულია კონკრეტულ ქვეყანაზე. მაგრამ ეს პრობლემა ყველა ქვეყანაში დგას. მაგალითად, ამსტერდამის ცენტრში მცხოვრებ ჰომოსექსუალს ამგვარი პრობლემა არა აქვს, მაგრამ ჰომოსექსუალი წყვილი, რომელიც ცხოვრობს ამსტერდამის გარეუბანში, სადაც არიან კომპაქტურად დასახლებული ემიგრანტები, წყვილი შესაძლებლია სახლიდან გარეთ ვერ გამოვიდეს მარტო.Aასე, რომ პრობლემები დიდად არ განსხვავდება. უფრო იმას ვიტყოდი, რომ ჩვენი ქვეყნები პრობლემების კი არა, დაცულობის თვალსაზრისით განსხვავდება ერთმანეთისგან. მაგალითად ჰოლანდიაში ჰომოსექსულ წყვილს, ნებისმიერი შემთხვევაში აქვს იმის იმედი, რომ სახელმწიფო და კანონი იცავს მის უფლებებს და აგრეთვე საზოგადოების დიდი ნაწილი მზადაა დაიცვას იგი.

ნ.კ.- და როდესაც მისი უფლელები ირღვევა მას არ ეშინია პოლიციაში დარეკვის, მან ზუსტად იცის რომ მოსული პოლიცია მის უფლებებს დაიცავს. რაც ალბათ საქართველოში ნაკლებად სავარაუდოა.

პ.ს.- არც ეს არ არის ფაქტი. ერთ მაგალითს მოვიყვან, ბრიტანეთი, ლონდონი აღიარებულია ერთ-ერთ ისეთ ადგილად, სადაც ყველაზე მარტივია იყო ჰომოსექსუალი ზედმეტი პრობლემების გარეშე. ლონდონის ცენტრში სოჰო, არის ისეთი უბანი სადაც გეი და ლესბოსური ბარები, თავშეყრის ადგილებია. 2 წლის წინ მრავალი ლგბტ ჯგუფის მოთხოვნით გადაწყდა ისე, რომ მხოლოდ ლესბოსელი და გეი პოლიციელები პატრულირებენ ამ უბანში, რადგან იყო შემთხვევები, როდესაც პოლიციას გამოუვლენია ჰომოფობიური დამოკიდებულება. კერძოდ, ეს იმაში გამოხიხატა,რომ რეაგირება არ მოუხდენია და ძალადობის დროს არ დაუცავს მსხვერპლი. იქაც კი მოუწიათ ბრძოლა გეი და ლესბოსელ პოლიციელ თანამშრომლებს, იმისთვის რომ თავიანთი ჯგუფისთვის უფლების დაცვის გარანტირება მოეხდინათ.

რაც შეეხება უფლებების სხვადასხვა სახეობას. ხშირად იციან ჩვენთან აჟიტირება ქორწინების ან შვილად აყვანის თემით. ამაზე მოკლედ მოგახსენებთ. დასავლეთში რატომ ითხოვენ LGBთ ორგანიზაციები ერთსქესიან ქორწინებას? ჩვენთან არ არის ეს ცნება, რომ ქორწინება შეიძლება იყოს უფლებების წარმოშობის გარკვეული მექანიზმი. ჩვენთან ეს არის უბრალოდ ტრადიციული ინსტიტუტი, რომელსაც ყველა, როგორც წესი მიჰყვება და ძალიან რთულია ხოლმე აუხსნა ადგილობრივ პუბლიკას ამის რაობა. ქორწინება, ხშირ შემთხვევაში, არის ერთადერთი მექანიზმი, როდესაც მისი კანონით აღიარებული ალტერნატივა არ არსებობს - ორ ადამიანს ერთმანეთის მიმართ წარმოეშვას გარკვეული უფლებები და მოვალეობები. როდესაც შენ გინდა ადამიანთან ცხოვრებადა და ვერ ახერხებ ოფიციალურად გააფორმო ეს თანაცხოვრება და ვერ შეიძენ იგივენაირ უფლებებს, როგორც ჰეტეროსექსუალი წყვილი, ამ შემთხვევბაში შენ კანონის წინაშე დისკრიმინირებულ მდგომარეობაში ხარ. აი, ეს მინდოდა რომ ამეხსნა იმიტომ რომ ხშირად სწორედ ამ ქორწინების თემით სპეკულირებენ.

ნ.კ.- და უკანასკნელი კითხვა. ამ შემთხვევაში საქართველოში მცხოვრები ჰომოსექსუალები რას აკეთებენ იმისათვის, რომ უფრო აქტიურად, უფრო ხმამაღლა და ღიად დაიცვან საკუთარი უფლებები? ხშირად ისმის ასეთი ტიპის განცხადებები, თუკი თქვენ, ჰომოსექსუალებმა არ დაიწყეთ ღიად საკუთარი უფლებების დაცვა, მაშინ რისი გაკეთება შეგვიძლია ჩვენ თქვენი უფლებებისთვის?!

ე.ა.- მიუხედავად იმისა, რომ აქტიური ადამიანი ვარ სოციალური თვალსაზრისით და გარკეული პასუხისმგებლობები მაქვს აღებული ჩემს თავზე, მაინც ვთვლი, როდესაც ჯგუფთან ვმუშაობ, ამ ადამიანების კომფორტი ყველაზე მნიშვნელოვანია. ჩემთვის გადამწყვეტი ეს არის. ვერავის დავავალდებულებ გამოიჩინოს ამგვარი სამოქალაქო გმირობა. მეორე საკითხია, რომ ძალიან ხშირად, საზოგადოების ერთ ნაწილს უჩნდება ასეთი კითხვა: მაშინ მე რატომ მავალდებულებ, გამოვიდე და დაგიცვა? დიდი ხანია ვმუშაობ გენდერისა და ქალთა საკითხებზე, შემიძლია უბრალოდ პარალელი გავაკეთო. ოჯახური ძალადობის პრობლემაზე მუშაობა, რა თქმა უნდა, ავტომატურად არ ნიშნავს იმას, რომ უშუალოდ განვიცდი ამგვარ ძალადობას საკუთარ თავზე, მაგრამ ამავდროულად არ ნიშნავს იმასაც, რომ პროტესტი არ მქონდეს ძალადობის მიმართ. მე მაგალითად ვიცი, როდესაც რაღაც პოზიციას ვაფიქსირებ, მე ჩემს საკუთარ შეხედულებებს და პოზიციას ვიცავ, არა მხოლოდ რომელიმე უმცირესობის წარმომადგენელს ან ძალადობის მსხვერპლ ქალს, არამედ ჩემ ღირებულებებს და ფასეულობებს. თუ ეს მხარდაჭერა არ არის ყალბი და ეს პოზა არაა, საზოგადოების იმ ნაწილს, რომელიც საკუთარ ლიბერალურ და დემოკრატიულ ფასეულობებს იცავს, ამგვარი კითხვა არასდროს გაუჩნდება.

ნ.კ.- და ბოლო კითხვა პაატა. რას აკეთებს თქვენი ორგანიზაცია “ინკლუზივი” ამ მიმართულებით?

პ.ს.- ჩვენ ვცდილობთ მოვახდინოთ ჯგუფის წევრების ინფორმირება მათი იდენტობის და უფლებების შესახებ. ასევე მოვახდინოთ ზოგადად მოსახელობის ინფორმირება სხვადასხვა ხერხებით. ჩვენ ვცდილობთ გავუწიოთ იურისტის, ფსიქოლოგის,ექიმის კონსულტაციები ვინაიდან ბევრი საკითხია სპეციფიკური და ბევრს უჭირს პირდაპირ მიაკითხოს სპეციალისტებს. ჩვენ ვეხმარებით მათ ამაში. ამ ყველაფრის ნიადაგზე ჩვენ ვცდილობთ, რომ მოუხსნათ სტიგმა, რომელსაც ისინი საზოგადოების მხრიდან განიცდიან, ვცდილობთ ისინი გახდნენ უფრო სოციალურად აქტიურები, უფრო რეალიზებულები, უფრო აქტიურად ჩაერთონ ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ცხოვრებაში და ამით საზოგადოებასაც უფრო მეტი სარგებელი მოუტანონ, ისევე როგორც საკუთარ თავს.

ნ.კ.- რამდენად გაიზარდა უკანასკნელი წლების მანძილზე მომართვიანობა თქვენს ორგანიზაციაში და რაოდენბრივად დაახლოებით რა ციფრთან გვაქვს საქმე?

პ.ს.- ჩვენ 2006 წელს ფაქტიურად ნულიდან დავიწყეთ მუშაობა, ნდობის ფაქტორი ჯგუფში არაგაზომვადი იყო. თუმცა მოვახერხეთ რომ მომართვიანობა ყოველწლიურად თითქმის გვიორმაგდება, რაც არამარტო რაოდენობრივ, არამედ ხარისხობრივი მაჩვენებლებშიც გამოიხატება. უფრო მეტი არის აქტიურად ჩართული და უფრო მეტი ცდილობს რომ რაღაც გააკეთოს. 2008 წლის სტატისტიკით წლის განმავლობაში დაფიქსირდა 1045 ვიზიტი, 206 სხვადასხვა ადამიანის მიერ. წელს უკვე ნახევარი წლის განმავლობაში გვაქვს იგივე სტატისტიკა. თან აღსანნიშნავია, რომ ახალგაზრდა თაობის გეები და ლესბოსელები უფრო გახსნილად და თავისუფლად უყურებენ ამ საკითხებს და მეგობრებთანაც და ოჯახებთანაც უფრო გახსნილები არიან, შესაბამისად ტრავმა მათში ნაკლებია და მათი აქტივობაც და სარგებლიანობაც საზოგადოებაში უფრო მეტია.

ნ.კ.- ჩვენი გადაცემის სტუმრები იყვნენ ქალბატონი ეკა აღდგომელაშვილი - ქალთა ინიციატივების მხარდამჭერი ჯგუფის დირექტორი და ბატონი პაატა საბელაშვილი - ფონდი “ინკლუზივის” თავმჯდომარე. თქვენ უსმენდით გადაცემას “თავისუფალი აზრი” რომელიც ყოველ ხუთშაბათს საღამოს 6 საათზე გადის ეთერში.

გადაცემა შეგიძლიათ მოისმინოთ რადიო GIPA-ს ვებ გევრდზე. www.gipa.ge

http://www.gipa.ge/radio/ninia.php გადეცემა II, 08/10/09 "თავისუფალი აზრი"